Ağaçlar ve Özellikleri

Ağaçların Özellikleri

Ağaçlar, yaşamları boyunca büyümeyi sürdüren odunsu bitkilerdir. Biçimleri, büyüklükleri ve yaşam süreleri, türden türe önemli değişiklikler gösterir. Yeryüzünde, narin süs ağaçlarından, dev sekoyalara kadar, 20.000’den fazla ağaç türü olduğu biliniyor. Bilinen en yaşlı ağaç, California’da (ABD) bulunan 4700 yaşındaki bir çam ağacıdır. Bilinen en uzun boylu ağaçsa, Avustralya’da bulunan yaklaşık 150 metre boyundaki bir okaliptüs ağacıdır. Ağaç türlerinin en çeşitli olduğu yerler, tropikal yağmur ormanlarıdır. Ülkemizde de çok sayıda ağaç türü görülür. Ağaçların biçimleri ve büyüklükleri birbirinden ne kadar farklı olursa olsun, iki bitki grubundan birine aittirler: Açık tohumlular ya da kapalı tohumlular. Kapalıtohumlu bitkiler, tohumu koruyucu bir katmanla kaplı, çiçekli bitkilerdir. Bilinen bitki türlerinin % 90′ı kapalıtohumludur. Açıktohumlu bitkilerse, koruyucu bir katmanla kaplanmamış tohumlar üreten ağaçlar ve çalılardır. Bunlar çiçek açmazlar. En bilinenleri, servi, çam, ladin, ginko gibi ağaçlardır.

Ağaçları Nasıl Tanırız?

Ağaç türlerinin birbirlerinden farklarını belirleyen kendine özgü özellikleri vardır. Genellikle, ağaçları tanımanın en kolay yolu yapraklarına bakmaktır. Öncelikle, ağacın iğne yapraklı mı, yoksa geniş yapraklı mı olduğuna dikkat edin. Yapraklarının biçimini, rengini ve dalların üzerinde düzenleniş biçimini inceleyin. Bunu yaparken dikkatli olmak gerekir, çünkü bazı ağaçların yaprakları birbirine çok benzer. Örneğin, çınar ve çınar yapraklı akçaağaç gibi. Ağacın gövdesinin rengi ve dokusu, varsa çiçeklerinin ve meyvelerinin özellikleri de onu tanımanıza yardımcı olacaktır. Kimi ağaçlarıysa, sadece uzaktan nasıl göründüklerine bakarak tanıyabilirsiniz. Örneğin salkım söğüt gibi bazı ağaçların biçimleri kolayca ayırdedilmelerini sağlar.

Dev Sekoya

Boy 96 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Yeryüzünün en uzun yaşayan canlılarındandır. 3000 yıldan daha uzun süre yaşayanları vardır. Gövdesinin çapı 10 metreyi bulabilir. Herdem yeşil bir ağaçtır, gövdesi yangına dayanıklıdır. Kuzey Amerika’ya özgüdür. Adını K. Amerika’daki Cherokee yerlilerinden biri olan Şef Seguoia’dan almıştır.

Titrek Kavak

Boy 15 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Türkiye’de doğal olarak yayılış gösteren dört kavak türünden biridir. Genellikle küçük topluluklar halinde görülür. Yaprakları parlak, yeşil renklidir. Gövdesi ince, çatlaksız ve beyazımsı gri renktedir. En ilginç özelliği, küçük bir rüzgârda bile yapraklarının hışırdamasıdır.

Mazı

Boy 12 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Açık yeşil renkte, kozalaklı bir ağaç türüdür. Dallarının yukarı doğru oluşu ve ilginç görünümlü meyveleriyle kolayca tanınır. Dış görünüşü piramidi andırsa da, özellikle park ve bahçeleri süslemede kullanılan farklı biçimleri vardır. Anavatanı Kore ve Mançurya’dır.

Gürgen

Boy 20 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Ülkemizin iç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu dışındaki bölgelerinde karışık ormanlarda görülür. Gövdesi grimsi renkte ve girintili çıkıntılıdır. Tırtıklı ve üzeri minik tüylerle kaplı yapraklan en belirgin özelliklerinden biridir. Sert kerestesi nedeniyle mobilyacılıkta kullanılır.

Alıç

Boy 10 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Avrupa’ya özgüdür. Sıcak ve kuru karasal iklimi sever. Yol kenarlarında, makiliklerde ve karışık ormanlarda görülür. Gövdesi gençken kahverengi renkte ve düzdür. Yaşlandıkça gövdesinin rengi koyulaşır, üzerinde çatlaklar oluşur.

At Kestanesi

Boy 25 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Balkan yarımadasının güneyine özgü bir ağaçtır. Ülkemizde özellikle kentlerde, yol kenarlarında vardır. Sıcak ve güneşli iklimlerde yetişir; ışığı sever. Gövdesi kırmızımsı kahverengi renklidir ve üzerinde çatlaklar vardır. Kestaneye benzeyen meyveleri yenmez.

Ceviz

Boy 30 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Avrupa’dan Himalayalara kadar uzanan bölgeye özgü, kışın yapraklarını döken bir ağaç türüdür. Kerestesi değerli kabul edildiği için ormanları aşırı kesime uğramıştır. Daha çok parklarda ve bahçelerde vardır. Gövde kabuğu düz ve gri renklidir.

Ahlat

Boy 8-10 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Özellikle Orta Anadolu ve Trakya olmak üzere yurdumuzun tüm bölgelerinde görülür. Kurak, karasal iklimi sever. Yapraklarının iki yüzü de gri-beyaz yumuşak tüylerle kaplıdır, ilkbaharda çiçeklenir, kışın yapraklarını döker. Yabani armut adıyla da bilinir; meyveleri yeşil renktedir ve yenir.

Ginko

Boy 40 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Günümüze kadar gelebilmiş en eski ağaçtır. 200 milyon yıl önceye ait fosilleri bulunmuştur. Güneşi ve nemli toprağı sever. Yavaş büyür; 20 yaşına gelene kadar meyve ya da çiçek vermez. Anavatanı Çin’de kutsal olarak kabul edilir.

Badem

Boy 8 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Badem, Asya’nın güneybatısına özgü bir ağaç türüdür. Ülkemizin hemen hemen her yerinde yetişir. Mart ve Nisan ayında açan pembe ya da beyaz çiçekleri, ilkbaharın habercisidir. Acı ve tatlı meyve veren iki çeşidi vardır. Tatlı bademin tohumları çerez olarak tüketilir.

Ladin

Boy 35 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri iğne yapraklıdır. Uzaktan bakıldığında göknara benzese de, sarkık kozalaklarıyla ondan kolayca ayırdedilir. Yaprakları kısa, sivri uçludur ve enine kesitleri dört köşelidir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde doğal olarak yetişir.

İğde

Boy 7-8 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Asya’nın ılıman kesimlerine özgü bir ağaçtır. Güneşi sever, sıcak ve kuru ortamlarda yaşar. Dallarının sarkıklığı ve gümüşi renkteki yaprakları sayesinde kolayca tanınır. Meyveleri turuncu renklidir, biçimleri zeytine benzer ve yenilebil

Toros Sediri

Boy 40 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Dört değişik sedir türünden biri olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş ormanları Türkiye’dedir. Herdem yeşil, iğne yapraklı bir ağaçtır. Yaprakları koyu yeşil ya da mavimsi yeşil, sivri uçlu ve kısadır. Gençken dış görünüşü piramidi andırır; yaşlı bireylerinin görünümü şemsiyeye benzer.

Çınar Yapraklı Akçaağaç

Boy 25 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Akçaağacın yapraklarının biçimi türden türe farklılık gösterir. Çınar yapraklı akçaağaç, ülkemizde en çok görülen akçaağaç türlerinden biridir. Karasal iklime dayanıklıdır. Gövdesi gri renklidir ve üzerinde uzunlamasına çatlaklar vardır.

Çınar

Boy 35 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Yapraklarının biçimi eli andırır. Meyveleri 2-2,5 cm çapında, küre biçimindedir ve dikensi tüylerle kaplıdır. Ülkemizde doğal olarak görülen türü doğu çınarıdır. Ormanlık bölgelerde, akarsu yataklarında rastlanır. Kentlerimizde görülen akçaağaç yapraklı çınar ve bat çınarının anavatanı Avrupa ve Kuzey Amerika’dır.

Sarı Çam

Boy 5-15 metre kadardır. Özellikleri Gövdesinin üst bölümleri sarı renklidir, iğne yapraklarının kısa oluşu ve mavimsi yeşil rengiyle de öteki çam türlerinden ayırdedilebilir. 600 yıl kadar yaşayabilir. Avrupa’dan Sibirya’ya kadar uzanan bölgede görülür. Türkiye’deyse Karadeniz Bölgesi’ne özgüdür.

Huş

Boy 10-20 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri En belirgin özelliği gövdesinin beyaz renkte olmasıdır. Ağaç yaşlandıkça gövdesinde derin çatlaklar oluşur ve dalları sarkık bir görünüm alır. Kışın yapraklarını döker. Anadolu’nun kuzeydoğusundaki yüksek kesimlere özgü olsa da, park ve bahçelerde de vardır.

Karaçam

Boy 20-30 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Kıyı bölgelerimizin dağlık kesimlerinde ormanlar oluşturur. Gövdesinin ve dallarının kalınlığıyla; koyu gri ve derin çatlaklı kabuğuyla öteki çam türlerinden kolayca ayırdedilir. İğne yaprakları koyu yeşil renktedir. Avusturya, Korsika ve Anadolu’da doğal olarak yetişir.

Saçlı Meşe

Boy 30-35 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Farklı türleri ülkemizin hemen hemen tüm bölgelerinde görülür. Ilıman iklimi ve güneşi sever. Rüzgâra dayanıklıdır. Palamut adı verilen meyveleriyle ünlüdür. Kabuğu grimsi renkte ve çatlaktır. Kışın yapraklarını döker. Eski bir inanışa göre, ilk yaratılmış ağaç meşedir.

Kızıl Ardıç

Boy 4-8 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri iğne yapraklı bir ağaç türüdür. Doğal yaşam alanı bozkırlar ve makiliklerdir. Hemen hemen tüm bölgelerimizin yüksek kesimlerinde geniş yayılış gösterir. Gövdesinin kırmızımsı rengi, en belirgin özelliğidir. Anavatanı Akdeniz Bölgesi’dir.

Kayın

Boy 40 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Daha çok kuzey bölgelerimizde görülür. Gövdesi düz ve silindirik biçimlidir. Meyvesi, doğada bazı hayvan türleri için önemli bir besin kaynağıdır. Ülkemizde, doğu kayını ve batı kayını olmak üzere iki türü vardır.

Ihlamur

Boy 20-30 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Ihlamur genellikle yol ve gölge ağacı olarak kullanılır. Kışın yapraklarını döker. Yapraklarının kalp biçiminde oluşuyla diğer ağaçlardan kolayca ayırt edilir. Çiçekleri kurutularak çay olarak içilir. Ülkemizde üç farklı türü yetişir.

Dişbudak

Boy 40 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Avrupa ve Batı Asya’ya özgü bir ağaç türüdür. Ilıman bölgelerde görülür. Kent iklimine, hava kirliliğine ve deniz suyuna dayanıklıdır. Gençken gövde kabuğu düzdür; yaşlandıkça gövdesinde çatlaklar oluşmaya başlar. 200-300 yıl yaşayabilir.

Salkım Söğüt

Boy 10-15 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri Güneşli yerlerde, nemli ve sulak alanlarda yetişir. En önemli özelliği, dallarının aşağı doğru sarkık olmasıdır. Yapraklarının üst yüzü koyu yeşil, alt yüzüyse grimsi yeşil renktedir. Orta Asya kökenli bir ağaçtır. Kışın yapraklarını döker. Parklarda ve bahçelerde sık görülür.

Doğu Karadeniz Göknarı

Boy 35 metreye kadar uzayabilir. Özellikleri iğne yapraklıdır. 2-3 cm uzunluğundaki iğne yapraklarının alt yüzünde beyaz çizgiler vardır. Gövdesinin alt bölümündeki dallan yanlara doğru, tepelerde yukarı doğru yönlenmiştir. Uludağ göknarı adı verilen göknar türü, Dünya üzerinde yalnızca ülkemizde, Batı Karadeniz’de görülür.

Kaynak : Tübitak